The Sun - Pratyakṣa Parameśvara
Chāndogya Upaniṣad 2.9
१. अथ खल्व् अमुम् आदित्य सामोपासीत, सर्वदा समस्तेन साम, मां प्रति मां प्रतीति सर्वेण समस्तेन साम ।
1. atha khalv amum āditya sāmopāsīta, sarvadā samastena sāma, māṁ prati māṁ pratīti sarveṇa samastena sāma.
1. One should meditate on the sevenfold Sāman in the sun. He is Sāma because he is always the same. He is the same with everyone since people think 'He faces me.' 'He faces me.'
श्रीमद् शंकराचार्य:- अवयवमात्रे स्माम्न्यादित्यदृष्टि पङ्चविधेषूक्ता प्रथमे चाध्याये । अथ इदानीं खलु अमुम् आदित्य समस्ते साम्न्यवयव विभागशोऽध्यस्य सप्तविध सामोपासीत । कथ पुन सामत्वमादित्यस्येति, उच्यते ।। उद्गीथत्ये हेतुवदादित्यस्य सामत्वे हेतु । कोऽसौ? सर्वद सम वृद्धिक्षयाभावात्, तेन हेतुना साम आदित्य । मा प्रति मा प्रतीतितुल्या बुद्धिमुत्पादयति, अत सर्वेण सम, अत साम, समत्वादित्यर्थ । उद्गीथभक्तिसामान्यवचनादेव लोकादिषूक्तसामान्यात् हिंकारादित्व गम्यत इति हिंकारादित्वे कारण नोक्तम् । सामत्वे पुन सवितुरनुक्त कारण न सुबोधमिति समत्वमुक्तम् ।
Śrīmad Śankarācārya:- avayavamātre smāmnyādityadṛṣṭi paṅcavidheṣūktā prathame cādhyāye — atha idānīṁ khalu amum āditya samaste sāmnyavayava vibhāgaśoऽdhyasya saptavidha sāmopāsīta — katha puna sāmatvam-ādityasyeti, ucyate —— udgīthatye hetuvad-ādityasya sāmatve hetu — koऽsau? sarvada sama vṛddhikṣayābhāvāt, tena hetunā sāma āditya — mā prati mā prati-ititulyā buddhim-utpādayati, ata sarveṇa sama, ata sāma, samatvād-ity-artha — udgītha-bhakti-sāmānya-vacanādeva lokādiṣu-ukta-sāmānyāt hiṁkārāditva gamyata iti hiṁkārāditve kāraṇa noktam — sāmatve puna savituranukta kāraṇa na subodham-iti samatvam-uktam —
२. तस्मिन्न् इमानि सर्वाणि भूतान्य् अन्वायत्तानीति विद्यात् तस्य यत् पुरोदयात् स हिंकारस् तद् अस्य पशवो अन्वायत्तास् तस्मात् ते हिं कुर्वन्ति हिंकार भाजिनो ह्य् एतस्य साम्नः ।
2. tasminn imāni sarvāṇi bhūtāny anvāyattānīti vidyāt tasya yat purodayāt sa hiṁkāras tad asya paśavo'nvāyattās tasmāt te hiṁ kurvanti hiṁkāra bhājino hy etasya sāmnaḥ.
2. One should know that all beings here depend on him. What he is before rising is the syllable him. On this depend the animals. Therefore they utter the syllable him. Truly they are partakers in the syllable him of the Sāman.
श्रीमद् शंकराचार्य:- तस्मिन् आदित्ये अवयवविभागश इमानि वक्ष्यमाणानि सर्वाणि पूतानि अन्वायत्तानि अनुगतान्यादित्यमुप्जीव्यत्वेन इति विद्यात् । कथम्? तस्य आदित्यस्य यत्पुरोदयात् धर्मरूपम्, स हिंकार भक्ति, तत्रेद सामान्यम्, यत्तस्य हिंकारभक्तिरूपम् । तदस्यादित्यस्य साम्न पशव गावादय अन्वायत्ता अनुगता तद्भक्तिरूपमुपजीवन्तीत्यर्थ । यस्मादेवम्, तस्मात्ते हिं कुर्वन्ति पशव प्रागुदयात् । तस्माद्धिंकारभाजिनो हि एतस्य आदित्याख्यस्य साम्न, तद्भक्तिभजनशीलत्वाद्धि त एव वर्तन्ते ।
Śrīmad Śankarācārya:- tasmin āditye avayava-vibhāgaśa imāni vakṣyamāṇāni sarvāṇi pūtāni anvāyattāni anugatāny-ādityam-upjīvyatvena iti vidyāt — katham? tasya ādityasya yatpurodayāt dharma-rūpam, sa hiṁkāra bhakti, tatreda sāmānyam, yat-tasya hiṁkāra-bhakti-rūpam — tadasy-ādityasya sāmna paśava gāvādaya anvāyattā anugatā tad-bhakti-rūpam-upajīvanti-ity-artha — yasmād-evam, tasmātte hiṁ kurvanti paśava prāgudayāt — tasmāddhiṁkārabhājino hi etasya ādityākhyasya sāmna, tad-bhakti-bhajana-śīlatvāddhi ta eva vartante —
३. अथ यत् प्रथमोदिते स प्रस्तावस् तद् अस्य मनुष्या अन्वायत्तास् तस्मात् ते प्रस्तुति कामाः प्रशंसाकामाः प्रस्तावभाजिनो ह्य् एतस्य साम्नः।
3. atha yat prathamodite sa prastāvas tad asya manuṣyā anvāyattās tasmāt te prastuti kāmāḥ praśaṁsā-kāmāḥ prastāvabhājino hy etasya sāmnaḥ.
3. Now when it is just after sunrise, that is a prastāva. On this men depend. Therefore they are desirous of praise, desirous of laudation. Truly they are partakers in the prastāva of that Sāman.
Men are generally lovers of name and fame.
अथ यत्प्रथमोमोदिते सवितृरूपम्, तदस्य आदित्याख्यस्य साम्न प्रस्ताव, तदस्य मनुष्या अन्वायत्ता पूर्ववत् । त सामात्ते प्रस्तुतिं प्रशसा कामयन्ते, यस्मात्प्रस्तावभाजिनो हि एतस्य साम्न ।
Śrīmad Śankarācārya:- atha yatprathamomodite savitṛ-rūpam, tadasya ādityākhyasya sāmna prastāva, tadasya manuṣyā anvāyattā pūrvavat — ta sāmātte prastutiṁ praśasā kāmayante, yasmāt-prastāv-abhājino hi etasya sāmna —
४. अथ यत् सङ्गव वेलायां स आदिः तद् अस्य वयांस्य् अन्वायत्तानि, तस्मात् तान्य् अन्तरिक्षे अनारम्बणान्य् आदायात्मानं परिपतन्त्य् आदि भाजीनि ह्य् एतस्य साम्नः ।
4. atha yat saṅgava velāyāṁ sa ādiḥ tad asya vayāṁsy anvāyattāni, tasmāt tāny antarikṣe anārambaṇāny ādāyātmānaṁ paripatanty ādi bhājīni hy etasya sāmnaḥ.
4. Now when it is the saṅgava (cow gathering) time, that is ādi. On this depend the birds. Therefore they hold themselves without support, in the atmosphere and fly about. Truly, they are partakers in the ādi of the Sāman.
श्रीमद् शंकराचार्य:- अथ यत् सगववेलाया गावा रश्मीना सगमन सगवो यस्या वेलायाम्, गाव वा वत्सै सह, सा सगववेला तस्मिन्काले यत्सावित्र रूपम्, स आदि भक्तिविशेष ओंकार । तदस्य वयासि पक्षिणोऽन्वायत्तानि । यत एवम्, तस्मात् तानि वयासि अन्तरिक्षे अनारम्बाणि अनालम्\[ब्\]अनानि, आत्मानमादाय आत्मानमेव आलम्बनत्वेन गृहीत्वा, परिपतन्ति गच्चन्ति, अत आकारसामान्यदादिभक्तिभाजीनि हि एतस्य साम्न ।
Śrīmad Śankarācārya:- atha yat sagavavelāyā gāvā raśmīnā sagamana sagavo yasyā velāyām, gāva vā vatsai saha, sā sagavavelā tasmin-kāle yat-sāvitra rūpam, sa ādi bhakti-viśeṣa oṁkāra — tadasya vayāsi pakṣiṇoऽnvāyattāni — yata evam, tasmāt tāni vayāsi antarikṣe anārambāṇi anālam[b]anāni, ātmānam-ādāya ātmānam-eva ālambanatvena gṛhītvā, paripatanti gacchanti, ata ākāra-sāmānyad-ādi-bhakti-bhājīni hi etasya sāmna —
Source:- The Principle Upaniṣads by S. Radhakrishnan, HarperCollins Publishers India, 2004; First Published in 1953 by George & Unwin Ltd